Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Castel Gandolfo, het pauselijk buitenverblijf in de groene heuvels van Lazio, waar pausen decennia lang de zinderende zomermaanden doorbrachten, staat al drie zomers leeg. Paus Franciscus gebruikt de residentie niet en bleef ook deze zomer, ondanks de genadeloze hitte, in Rome, binnen de muren van het Vaticaan. ‘Arme mensen gaan ook niet op vakantie, waarom zou ik dat wel doen?’ zo zou hij gezegd hebben.
Sinds 12 september kun je de pauselijke residentie in Castel Gandolfo iedere zaterdag bezoeken. Een absoluut unicum, want de deuren openden nooit eerder voor ‘gewoon’ publiek. Wees er dus snel bij, want als deze paus sterft, kan deze bijzondere openstelling zo weer worden teruggedraaid. Mariska was op zaterdag 12 september een van de eerste bezoekers en liet zich verrassen.
Een compleet dagticket
Het is niet eenvoudig om een kaartje te bestellen voor de pauselijke zomerresidentie in Castel Gandolfo. Losse entreetickets bestaan niet, dus je bent verplicht een compleet ticket te kopen via de website van de Vaticaanse Musea. Voor zestien euro koop je een dagretour met de trein, inclusief een anderhalf uur durend bezoek aan het Apostolisch Paleis en een audiotour. Je kunt met dit ticket niet op eigen gelegenheid en op ieder gewenst tijdstip naar Castel Gandolfo vertrekken: het ticket is gebonden aan strenge tijden en voorwaarden.
Om half elf verzamelen alle dagjesmensen zich op Stazione San Pietro in Rome. Een speciale afvaardiging van het Vaticaan staat klaar om je uitgeprinte voucher te beoordelen en je een sticker en een dagprogramma te overhandigen. De sticker moet je de hele dag goed zichtbaar op je kleding dragen.
Om elf uur vertrekt de trein, een speciale rit die geheel gereserveerd is voor bezoekers met een dagticket voor Castel Gandolfo. De trein stopt onderweg niet en rijdt dus in een keer via Trastevere, Ostiense en de buitenwijken van Rome in drie kwartier door het groene wijnlandschap van de Castelli Romani naar Castel Gandolfo.
Een klim naar boven
Langzaam verruil je het uitzicht op de Eeuwige Stad voor dat van een groen heuvellandschap, met het uitgestrekte Lago Albano. Bij aankomst op station Castel Gandolfo staat er een bus klaar voor gezinnen met kleine kinderen en ouderen. Op de terugweg brengt de bus je ook weer naar beneden.
Voor degenen die goed ter been zijn, wacht een kleine klim, die je gelukkig kunt versnellen door de trap te nemen. Binnen een paar minuten kun je al op het dorpsplein van Castel Gandolfo aan een cappuccino zitten.
Als de twee groepen, de groep per bus en de wandelaars, weer verenigd zijn, wordt de hele groep in een keer het paleis binnen geleid. Je krijgt hier een audiotour in het Italiaans, het Engels of het Spaans.
Pauselijke families
En dan sta je, na een uitgebreide beveiligingscheck, op het binnenplein van het Apostolisch Paleis. Je ziet het bekende balkon waar de pausen in het verleden de toegelopen menigte in de zomermaanden toespraken. Ook zie je oude wapenschilden van Romeinse families die veel pausen leverden: Barberina, Chigi, Colonna – ze zijn allemaal aanwezig. Ook staat de pauselijke BMW van paus Johannes Paulus II nog pontificaal op het binnenplein. Via de trap aan de cortile ga je naar de hogere verdiepingen.
Tijdens het bezoek aan het Apostolisch Paleis overvalt je hetzelfde gevoel als in de Vaticaanse Musea. Wat is er veel te zien! Bij de rijenlange pauselijke portretten, maar ook bij persoonlijke eigendommen, zoals schrijfsetjes en zetels, vind je overal bordjes met tekst en uitleg. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld de pantoffels en prachtige kledingstukken die werden gedragen bij speciale gelegenheden, niet alleen door de paus maar bijvoorbeeld ook door zijn camerlengo.
Castel Gandolfo gebouwd op Alba Longa?
Het ziet er allemaal wel uit alsof het in de jaren zeventig is opgesteld. De paus ontving hier in het verleden vaak hoogwaardigheidsbekleders en zij kregen vaak ook dezelfde tour zoals bezoekers die nu ook kunnen volgen. Net als in de Vaticaanse Musea is er maar één looprichting, dus je eigen pad kiezen zit er niet bij.
Er is geen airconditioning, maar gelukkig staan alle ramen wijd open. Bijkomend voordeel hiervan is dat je een geweldig uitzicht hebt op het Lago Albano. Snuif de verfrissende berglucht op als je op het immense buitenbalkon staat en bedenk dat je misschien wel op een veel oudere plek bent dan dat je vermoedt. Volgens archeologisch onderzoek is het namelijk goed mogelijk dat Castel Gandolfo precies op de plek ligt waar vroeger Alba Longa lag, een stad in het oude Latium die dikwijls de strijd aanbond met Rome.
De pauselijke residentie (die in totaal het Apostolisch Paleis, de Villa Barberini, de Villa Cybo en een kleine boerderij omvat) werd in de zeventiende eeuw in opdracht van paus Urbanus VIII ontworpen door architect Carlo Maderno. Na de eenwording van Italië kon de paus decennia lang zijn buitenverblijf niet meer bezoeken, maar deze situatie wijzigde na het Verdrag van Lateranen (1929).
In het akkoord tussen het Vaticaan en Mussolini werd onder andere besloten dat de paus de zomermaanden weer door mocht brengen aan het Lago Albano. Paus Pius XII en paus Paulus VI zijn overleden in Castel Gandolfo; paus Benedictus XVI legde er op 28 februari 2013 zijn ambt neer. Tot en met 2 mei van hetzelfde jaar verbleef Benedictus daar: nu woont hij in een speciaal verblijf binnen de Vaticaanse Muren in Rome.
Voorlopig geen paus meer
Maar de huidige paus laat het tot nu toe dus afweten en daar zijn de dorpelingen niet blij mee. De Italianen houden van hun nieuwe papa en het gemeentebestuur smeekte Franciscus dan ook meerdere malen om toch een gedeelte van de zomer door te brengen in Castel Gandolfo, ook vanwege het teruglopende aantal dagjesmensen.
De eerste aanblik van het dorpsplein in Castel Gandolfo doet gezellig aan: een piazza zoals we dat graag zien, compleet met fontein en kerk, waar op zaterdagen vrijwel altijd wel een bruiloft wordt gevierd. De geplande trein terug gaat pas om vijf uur, dus je hebt nog ruim de tijd om te genieten van een wandeling door het dorp en een heerlijke late lunch.
De lekkerste hosteria van Castel Gandolfo
In de hoofdstraat van het dorp staan de stoelen en tafels iedere middag midden op straat. Dat er veel en graag gegeten wordt, zie je direct, maar er is eigenlijk maar één hosteria die er met kop en schouders bovenuit steekt. Op het terras zitten complete Italiaanse families aan houten tafels.
Na een kleine rondvraag blijkt dat iedereen op het terras in het dorp woont en dat La Fraschetta van Alfredo en zijn vrouw Nicoletta ‘de beste eetgelegenheid in de verre omstreken is’. Daar schuiven wij natuurlijk graag aan!
Buiten eten de gezinnen en binnen zitten de oudgedienden van Castel Gandolfo. Zij halen hun hart op aan de goede, stevige Romeinse keuken. Voor sommigen is het te veel: een oudere man haalt uit een plastic tas een Tupperware-bakje tevoorschijn en schept daar ongeveer de helft van zijn portie in. Dat is voor vanavond. De eigenaar knikt hem goedmoedig toe. Je kunt je bijna voorstellen hoe paus Franciscus hier ooit komt aanschuiven voor een portie porchetta of een bord huisgemaakte pasta.
Als voorgerecht gaan we voor een frisse insalata verde met twee flinke bollen buffelmozzarella en goed boerenbrood. Als secondo kiezen we voor tagliata (entrecote maar dan op zijn Italiaans: dunne reepjes in tomatensaus met rucola en balsamicoazijn) en coda alla vaccinara (een Romeinse stoof met ossenstaart) met als bijgerecht patate.
Wat drink je in het gebied van de Castelli Romani? De lokale wijn natuurlijk! Voor een karaf van een halve liter witte wijn uit Frascati voor twee euro ben je geen dief van je eigen portemonnee. Dat geldt overigens voor de hele lunch: voor slechts drie tientjes nuttigen we een van de heerlijkste pranzi van onze vakantie, met liefde bereid door Alfredo en Nicoletta.
Maar vergeet niet wie de echte touwtjes in handen heeft: nonna Elsa, de moeder van Alfredo, die tijdens ons bezoek haar tachtigste verjaardag vierde. Met haar een meter vijftig loopt zij kwiek van de ene tafel naar de andere. Ziet dat bord er wel mooi genoeg uit? Heeft die mevrouw nog wel iets te drinken? Ligt het tafelkleed recht? Er is werkelijk niets dat aan haar blik ontsnapt. Hier schuiven we graag nog een keer aan!
